Hiện nay, tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B ở Việt Nam khoảng 10-20% dân số, đặc biệt là ở phụ nữ mang thai và trẻ em. Trẻ em khi bị mắc virus viêm gan B từ mẹ có thể mắc xơ gan và ung thư gan trong tương lai. Bài viết dưới đây sẽ giúp mẹ giải đáp thắc mắc virus viêm gan B có lây truyền từ mẹ sang con không?
Các con đường lây truyền của virut viêm gan B:
Nguyên nhân gây bệnh viêm gan B do virus viêm gan B (HBV) tấn công và làm tổn thương gan. Đa số người lớn bị nhiễm bệnh đều có thể loại trừ virus viêm gan B dễ dàng. Tuy nhiên, một số người lớn, trong đó có các bà mẹ mang thai và hầu hết trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị nhiễm bệnh không thể loại trừ virus này.
Viêm gan B có khả năng lây nhiễm cao hơn HIV 100 lần. Theo Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung Ương, Virus viêm gan B có thể lây truyền theo 4 con đường sau:
- Lây nhiễm theo chiều dọc là lây nhiễm từ mẹ sang con: Đa số xảy ra trong thời kỳ chu sinh hay những tháng đầu sau sinh, không lây nhiễm qua nhau thai, đây là một cách thức lây nhiễm phổ biến và quan trọng nhất.
- Lây truyền theo chiều ngang qua đường tiếp xúc: Lây truyền thường xảy ra ở nhà, bệnh viện nhi, trường học và nhà trẻ …. khi tiếp xúc với các vết thương, vết trầy xước nhỏ ở da, niêm mạc có chảy máu, hay dịch tiết của vết thương có thể bị nhiễm loại virut này. Ngoài ra, virut viêm gan B còn có khả năng lây truyền bằng cách tiếp xúc với nước bọt qua vết cắn, vết trầy xước khác ở da cũng như sự nhai thức ăn trước cho trẻ.
- Lây truyền qua sự tiêm chích và truyền máu: Việc tiêm chích không an toàn cũng là nguyên nhân khiến lây truyền virut viêm gan B và những bệnh khác (viêm gan C, HIV) trên nhiều quốc gia.
- Lây truyền trong khi quan hệ tình dục: Khi có trầy xước, tiếp xúc với máu hoặc các dịch khác của cơ thể.
Trong các đường lây truyền trên thì đa số trẻ em bị nhiễm virut viêm gan B từ mẹ sang con.
Các triệu chứng bị viêm gan B khi mang thai
Đôi lúc, bạn có thể mắc phải căn bệnh này nhưng lại không biết. Tuy nhiên,khi mẹ bầu gặp phải những triệu chứng sau đây thì có lẽ mẹ bầu đang bị nhiễm virut viêm gan B:
- Sốt nhẹ
- Đau bụng
- Mệt mỏi
- Ăn mất ngon
- Buồn nôn và ói mửa
- Đau nhức cơ hoặc khớp
Bên cạnh đó, còn có thể xảy ra tình trạng khác chẳng hạn như:
- Ngứa da
- Nước tiểu sẫm màu
- Phân có màu sáng
- Da và lòng trắng mắt có màu vàng
Viêm gan B thường có triệu chứng ngứa, đau, bụng,mệt mỏi,…
Mẹ bị viêm gan B có lây cho con không?
Viêm gan siêu vi B là bệnh có thể lây truyền từ mẹ sang con. Do đó, mẹ bầu bị viêm gan B đều rất lo sợ khi sanh bé sẽ bị nhiễm. Tuy nhiên, bạn đừng quá lo lắng vì các nhà nghiên cứu đã chỉ ra tỷ lệ trẻ sinh ra bị lây nhiễm viêm gan B từ người mẹ chỉ khoảng 40% và không phải trẻ nào cũng mang mầm bệnh đến suốt đời.
Ngoài ra, thời gian nhiễm bệnh trong thai kỳ cũng ảnh hưởng đến tỷ lệ lây nhiễm đến thai nhi. Nếu mẹ bầu bị viêm gan B trong 3 tháng đầu thì bé có nguy cơ bị nhiễm thấp hơn. Càng vào giai đoạn sau thì tỷ lệ bé nhiễm càng cao, từ tuần 13 đến tuần 26 là khoảng 10% còn từ tuần thứ 28 đến tuần thứ 42 có thể lên đến 60 hoặc 70%.
Viêm gan B có thể khiến chức năng gan của bé bị ảnh hưởng, về lâu dài có thể phát triển thành viêm gan mạn tính, xơ gan. Ngoài ra, khi mắc phải bệnh viêm gan B trẻ sơ sinh sẽ có hiện tượng vàng da sơ sinh.

Virut viêm gan B truyền từ mẹ sang con vào thời điểm nào và bằng cách nào?
Virus viêm gan B có thể lây truyền từ mẹ sang con vào 3 thời điểm: Trong khi mang thai, trong lúc chuyển dạ đẻ và thời kỳ cho con bú.
- Trong giai đoạn mang thai:
Tỷ lệ viêm gan B lây truyền từ mẹ sang con trong giai đoạn mang thai không quá 2%.
Bình thường giữa máu mẹ bầu và thai nhi không tiếp xúc với nhau, nơi trao đổi chất dinh dưỡng được ngăn cách bởi một hàng rào nhau thai. Thời kỳ đầu thai nghén, hàng rào nhau thai gồm 4 lớp: nội mô mao mạch máu, mô liên kết, lá nuôi tế bào và lá nuôi hợp bào. Nhưng sang thời kỳ sau thai nghén (sau tháng thứ 4) lá nuôi tế bào biến đi, lá nuôi hợp bào trở nên rất mỏng và mô liên kết giảm đi đáng kể, do đó hàng rào nhau thai sẽ trở lên rất mỏng manh. Vì vậy chỉ cần một chấn động nhẹ cũng sẽ làm tổn thương hàng rào nhau thai, khi đó máu của mẹ sẽ tiếp xúc với máu thai nhi làm lây truyền virus viêm gan B.
- Trong lúc chuyển dạ đẻ:
Tới hơn 90% các trường hợp lây nhiễm virut viêm gan B từ mẹ sang con xảy ra trong giai đoạn này.
Khi chuyển dạ cơ tử cung sẽ co thắt lại, các mạch máu nơi nhau bám cũng bị co thắt theo có thể làm máu mẹ tiếp xúc trực tiếp với máu của con hoặc khi trẻ chui qua ống âm đạo của mẹ, trẻ tiếp xúc với dịch âm đạo, sự lây truyền virut sẽ diễn ra vào thời điểm này.
Nếu mẹ bị nhiễm HBV và có HBeAg (+) thì trẻ sơ sinh có 95% nguy cơ cao bị nhiễm nếu không được điều trị dự phòng miễn dịch. Trong trường hợp mẹ nhiễm HBV mà HBeAg (-), tỷ lệ lây nhiễm cho con là 32%.
- Thời kì cho con bú:
Rất hiếm các trường hợp trẻ bị nhiễm virut viêm gan B trong thời gian bú mẹ. Mặc dù đã phát hiện HBV DNA trong sữa non của bà mẹ HBsAg dương tính nhưng với nồng độ rất thấp, vì vậy khả năng lây nhiễm khi đang trong thời kì cho con bú cũng rất thấp.
Ngoài ra, các trường hợp bị nhiễm trong giai đoạn cho con bú có thể xảy ra do các vấn đề tổn thương đầu vú của mẹ, tổn thương miệng của trẻ, huyết thanh chứa virus viêm gan B tiếp xúc với máu của trẻ khi trẻ bú trực tiếp. Vì thế, các bà mẹ bị viêm gan B mạn cho con bú cần chăm sóc kĩ, phòng ngừa chảy máu khi nứt núm vú bằng cách cho trẻ bú đúng cách và giữ gìn vệ sinh đầu vú trước và sau khi cho trẻ bú.
Phòng ngừa lây nhiễm viên gan B từ mẹ sang con:
- Không nên mang thai vào giai đoạn viêm gan cấp tính:
Đối với những bệnh nhân mắc bệnh mạn tính nên thường xuyên theo dõi chức năng gan định kỳ trong một thời gian dài và luôn nghe sự chỉ dẫn của bác sĩ về dùng thuốc điều trị bệnh nếu muốn sinh con. Giai đoạn virus đang hoạt động thì không nên mang thai vì sẽ ảnh hưởng đến em bé, khi chức năng gan trở lại bình thường, HBeAg âm tính và được sự cho phép của bác sĩ mới nên mang thai.
- Tiêm phòng Vắc xin Viêm gan B cho trẻ
Theo nhận định của Tổ chức Y tế Thế giới và Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia, cách an toàn và hiệu quả nhất để ngăn ngừa lây nhiễm virus viêm gan B là thông qua tiêm phòng vắc xin viêm gan B.
Tiêm vắc- xin viêm gan B càng sớm thì hiệu quả càng cao. Trong vòng 12-24h sau khi sinh, mũi vắc-xin có khả năng phòng được 85-90% các trường hợp lây nhiễm từ mẹ sang con, đây là sự cạnh tranh giữa sự nhân lên của virus Viêm gan B và kháng thể trung hòa virus đang có trong cơ thể. Trong vòng 7 ngày sau sinh, hiệu quả phòng ngừa sẽ sẽ giảm dần khi tiêm và sau 7 ngày thì sẽ không đạt hiệu quả. Tiêm vắc xin viêm gan B sớm không chỉ phòng tốt lây truyền từ mẹ sang con mà còn giúp trẻ sớm được bảo vệ bởi các thành viên khác trong gia đình.
Tiêm phòng vắc xin là cách hiệu quả và an toàn nhất phòng viêm gan B ( WHO)
Ngoài tiêm sớm 01 mũi vắc- xin viêm gan B để tạo ra miễn dịch chủ động, trẻ có mẹ dương tính với HBsAg còn cần tiêm 01 mũi Globulin miễn dịch viêm gan B ( HBIG) là một miễn dịch thụ động giúp trung hòa virus viêm gan B trong khi chờ tác dụng của vắc xin. Hai mũi tiêm ở hai vị trí khác nhau trong vòng 12-24h sau sinh.

- Cho trẻ bú sữa mẹ ngay sau khi sinh
WHO khuyến cáo sữa mẹ là thức ăn tốt nhất sự phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Kết quả nghiên cứu của WHO được công bố vào năm 2009 khẳng định, không có bằng chứng nào chứng minh rằng việc con bú mẹ gây tăng nguy cơ lây nhiễm viêm gan B từ mẹ sang con và bú mẹ không gây nguy cơ lây nhiễm cao hơn so với bé không bú mẹ và việc tiếp xúc với máu và chất dịch cơ thể mẹ khi sinh có nguy cơ không đáng kể.

Mẹ nhiễm virus viêm gan B nên tránh cho trẻ bú trực tiếp
Các mẹ có thể vắt sữa và xử lý nhiệt sữa đã vắt (đun sôi sủi tâm hoặc chưng cách thủy đến sủi tâm và làm nguội) trước khi cho em bé bú, vì như thế nếu lỡ vú có tổn thương thì bé sẽ hạn chế tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết huyết thanh.
Để giảm thiểu sự lây nhiễm virut viêm gan B từ mẹ sang con, các bà mẹ hãy thường xuyên theo dõi tình trạng sức khỏe của mình, chọn thời điểm phù hợp để mang thai, tuân thủ phác đồ tiêm chủng của WHO và chương trình tiêm chủng mở rộng Quốc gia để khi con ra đời được khỏe mạnh nhất.
Nhìn chung, bà bầu bị viêm gan B sẽ cần có chế độ kiểm soát, điều trị cũng như chăm sóc đặc biệt. Để bảo vệ cho cả mẹ và bé, phụ nữ mang thai cần tuân thủ đúng những chỉ định từ bác sĩ. Ngoài ra, đừng quên cho trẻ tiêm phòng viêm gan siêu vi B ngay khi chào đời để giảm thiểu rủi ro nhiễm virus HBV từ mẹ.
Read Full Article